Ken je dat gevoel? Je loopt in het donker en voelt meteen een knoop in je maag, terwijl de straat doodstil is? Oke, wat positiever – je zit rustig in de auto, hoort een gekende liedje, en zonder waarschuwing voel je een warme gloed door je heen trekken.  Je lichaam lijkt te reageren zonder dat je het zelf doorhebt. Hoe komt dat?

Deze lichamelijke reacties zijn eigenlijk onze gevoelens aan het werk. Maar wat zorgt ervoor dat ons lichaam zo snel reageert? En hoe leidt dit uiteindelijk tot de emoties die we ervaren?

In een vorige post bespraken we het verschil tussen gevoelens en emoties. Je vraagt je misschien af: “Als gevoelens voorafgaan aan emoties, wat veroorzaakt dan die gevoelens?” Laten we dit verder onderzoeken.

Stel je voor dat je door de straat loopt en plotseling je geliefde ziet (mijn favoriete voorbeeld). Je lichaam reageert meteen: je hartslag versnelt, je krijgt een knoop in je maag. Dit zijn gevoelens—automatische lichamelijke reacties op wat er om je heen gebeurt. Later, als je brein deze gevoelens analyseert, labelt het ze bijvoorbeeld als vreugde of verliefdheid. Dit label is de emotie (meer over emoties – hier).

Maar wat veroorzaakt die lichamelijke reactie in de eerste plaats?

Gevoelens Worden Gemaakt door Onbewuste Evaluaties

Voordat je lichaam reageert, doet je brein snel en automatisch een evaluatie van de situatie. Het zoekt naar eerdere ervaringen die lijken op wat je nu meemaakt. Deze evaluatie gebeurt in milliseconden, zonder dat je het beseft – volledig onbewust. Dit proces stuurt de fysieke reactie—oftewel het gevoel—dat je ervaart.

Je gevoelens kunnen variëren in twee richtingen:

• Aangenaam tot onaangenaam: Voelt de situatie goed, of juist niet?
• Spannend tot ontspannend: Is er sprake van hoge of lage spanning in je lichaam?

Daarna komt de emotie, die ontstaat wanneer je brein betekenis geeft aan die lichamelijke sensaties. Bijvoorbeeld, een hoge hartslag en een onaangenaam gevoel in je buik kunnen leiden tot de emotie angst als je brein de situatie als bedreigend beoordeelt.

Wat vormt de ‘database’ dan voor deze beoordeling? Hoe bepaalt je brein dat een situatie bedreigend is en dit bepaald gevoel aan de emotie angst moet koppelen?

Hoe Onze Kindertijd Onze Manier van Evalueren Vormt

De basis van deze onbewuste evaluaties wordt in onze kindertijd gelegd. Je brein begint al vroeg gegevens te verzamelen over de wereld om je heen, gebaseerd op wat je ziet, hoort en voelt. Deze ervaringen vormen de “database” waaruit je brein put om nieuwe situaties te beoordelen.

• Aangename ervaringen: Als je als kind in een liefdevolle omgeving opgroeide, zal je brein een nieuwe situatie waarin je een geliefde ziet, snel als aangenaam beoordelen. Je gevoelens zullen zich automatisch aanpassen aan dit positieve kader.

• Onaangename ervaringen: Stel dat je als kind in een chaotisch huis opgroeide waar veel ruzies waren. Je brein heeft geleerd dat spanning en hoge hartslagen vaak met gevaar gepaard gaan. Nu, jaren later, zit je in een vergadering waarin de sfeer gespannen is. Je lichaam reageert met dezelfde fysieke spanning, omdat je brein de situatie als onaangenaam en mogelijk bedreigend inschat, zelfs als er objectief gezien geen gevaar is.

Voorbeelden: Hoe Gevoelens en Evaluaties Hand in Hand Gaan

• De Slang: Je loopt in het bos en ziet een slang. Je lichaam reageert: je hartslag gaat omhoog, je spieren spannen aan. Je voelt een onaangename spanning—dit is het gevoel. Je brein koppelt dit gevoel vervolgens aan de bedreiging (situatie evaluatie) en geeft het label “angst”. Hier ontstaat de emotie.

• De Lichamelijke Spanning Tijdens Sporten: Stel, je rent in het park. Je lichaam reageert weer met een snelle hartslag en gespannen spieren, net als in het voorbeeld van de slang. Maar deze keer voelt het aangenaam en spannend. Je brein labelt deze sensaties als opwinding en prestatie in plaats van angst, omdat de context als veilig en plezierig is beoordeeld.

Waarom Is Dit Belangrijk?

Het begrijpen van hoe gevoelens ontstaan, helpt ons bewuster om te gaan met verschillende situaties en onze emoties beter te beheersen. Het maakt duidelijk dat onze gevoelens automatisch en bijna onbewust zijn maar: 

• Bewustwording leidt tot verandering: Als je beseft dat je gevoelens voortkomen uit je vroege ervaringen, kun je jezelf beter afvragen of je reactie in de huidige situatie passend is. Is het echt een bedreiging, of is je brein oude informatie aan het recyclen?

• Doorbreken van patronen: Veel van je huidige gevoelens (en emoties) zijn gebaseerd op kinderlijke evaluaties. Door deze patronen te herkennen, kun je beginnen ze te doorbreken en situaties bewuster en kalmer benaderen.

Conclusie

Gevoelens zijn automatische, fysieke reacties op externe gebeurtenissen, gestuurd door onbewuste evaluaties van je brein. Deze evaluaties zijn vaak gebaseerd op informatie die je brein heeft verzameld in je kindertijd. Zodra je deze gevoelens ervaart, begint je brein er een emotie aan te koppelen door te ‘zoeken’ in je ’emoties databank’.

Door te begrijpen hoe deze processen werken, kun je meer grip krijgen op je gevoelens en bewustere keuzes maken in je reacties op het dagelijks leven.

Probeer Het Vandaag Nog

Observeer je lichamelijke sensaties in verschillende situaties en vraag jezelf af: hoe interpreteert mijn brein deze gevoelens? Is deze reactie passend voor de huidige situatie, of baseer ik het op oude ervaringen?